Stopy procentowe w górę. Skuteczny pomysł na walkę z inflacją czy pewna recesja? Jak podwyżka wpłynie na gospodarkę i czy raty kredytu wzrosną?

Spis treści

• Co to są stopy procentowe?
• Stopy procentowe a inflacja
• Stopy procentowe - historia
• Stopy procentowe w Polsce. Jak zdecyduje RPP?
• Stopy procentowe - FED
• Stopy procentowe - kredyty
• Realne stopy procentowe a nominalne stopy procentowe
• Czy stopy procentowe będą nadal rosnąć? O możliwych decyzjach NBP

Wiosenna podwyżka stóp procentowych nad Wisłą była najwyższą od czternastu lat. W Anglii z kolei tak wysokiego poziomu nie widziano od 2009 roku, w USA - od 2000. Świat próbuje poradzić sobie z inflacją. Co w praktyce oznaczają decyzje banków centralnych?

Co to są stopy procentowe?

Aby przewidzieć konsekwencje podwyżki stóp procentowych należy najpierw zrozumieć sam ich mechanizm. Podstawowe stopy procentowe są jednym z narzędzi polityki pieniężnej, którymi dysponuje bank centralny. Regulując ich wysokość, instytucja ta może wpływać na ilość pieniądza, znajdującego się na rynku oraz na oprocentowanie produktów banków komercyjnych - kredytów i depozytów. W Polsce narzędzie to znajduje się w rękach Narodowego Banku Polskiego, a konkretnie jego organu decyzyjnego - dziesięcioosobowej Rady Polityki Pieniężnej.

Na podstawową stopę procentową składają się:

• stopa referencyjna - określa rentowność bonów emitowanych przez bank centralny, czyli minimalną cenę, po jakiej NBP przeprowadza operacje otwartego rynku na rynku międzybankowym. To właśnie o tym wskaźniku mowa, gdy w przestrzeni medialnej omawiane są kolejne podwyżki.
• stopa lombardowa - wskazuje maksymalny poziom oprocentowania kredytów udzielanych przez narodowy bank bankom komercyjnym pod zastaw papierów wartościowych
• stopa depozytowa - określa oprocentowanie jednodniowych depozytów składanych przez banki komercyjne w NBP. Wskazuje minimalne oprocentowanie na rynku.
• stopa redyskontowa weksli - określa cenę, po jakiej bank centralny skupuje weksle od banków komercyjnych
• stopa dyskontowa weksli - zostaje naliczona w momencie przyjęcia przez NBP od banków komercyjnych wcześniej dyskontowanych weksli

Stopy procentowe a inflacja

Wysokie stopy procentowe mają zniechęcić obywateli do brania pożyczek, tym samym zmniejszyć ogólnokrajową konsumpcję. Kredyt, ze względu na wysokie raty, przestaje być opłacalny. Z kolei niskie stopy procentowe to krok ku stymulacji gospodarki, ich poziom ma zachęcić konsumentów do większej aktywności na rynku.

Stopy procentowe - historia

Pierwszą próbę kontrolowania stóp procentowych podjął w 1847 roku Bank Francji. Choć zarządzanie wysokością stóp procentowych nie jest lekiem na całe zło, a do walki z inflacją potrzeba całego wachlarza rozwiązań, ekonomiści wskazują na historyczne przykłady, w których regulacja poziomu stóp była niezwykle istotna.

Doskonałym przykładem jest kryzys lat 20. w Stanach Zjednoczonych. Gdy ceny akcji gwałtownie rosły, Rezerwa Federalna nie chciała zdecydować się na podwyżkę. Rozwijające się kredyty bankowe spowodowały, że ceny wzrosły jeszcze bardziej. Gdy politycy w końcu wykonali potrzebny krok, było już za późno. Błędna decyzja wywołała serię wydarzeń, które spowodowały pęknięcie bańki giełdowej. To oczywiście doprowadziło do Wielkiego Kryzysu.

W obliczu inflacji, która po kryzysie koronawirusowym dotknęła praktycznie większość państw świata, banki decydują się oczywiście na pierwsze rozwiązanie - podwyżkę.

Stopy procentowe w Polsce. Jak zdecyduje RPP?

W ostatnich miesiącach temat stóp procentowych był w naszym kraju odmieniany przez wszystkie przypadki. Dla wielu Polaków był to właściwie pierwszy raz, gdy usłyszeli to pojęcie, choć z konsekwencjami podwyżek musi mierzyć się praktycznie całe społeczeństwo.

Przedstawiciele Narodowego Banku Polskiego, w tym prezes Adam Glapiński wielokrotnie podkreślali, że działania Rady Polityki Pieniężnej są skupione na tym, by sytuacja gospodarcza nie wymknęła się spod kontroli, a rosnącą inflację udało się opanować. Ustalono także cel inflacyjny. Wielu analityków rynku zarzucało jednak, że wzrost stóp procentowych odbywa się zbyt gwałtowanie, a pierwszą podwyżkę należało wprowadzić z kilkumiesięcznym wyprzedzeniem.

Stopy procentowe - FED

Podwyższanie stóp procentowych wzbudza niemałe emocje także za Oceanem. Decyzje dotyczące wysokości podwyżek są szeroko komentowane przez najważniejsze amerykańskie media. W USA o podwyżce decyduje - jak już wspomniano - Rezerwa Federalna (Federal Reserve Board - FED). Po raz pierwszy przy okazji kryzysu spowodowanego pandemią siedmiosobowa amerykańska rada polityki pieniężnej, czyli Federalny Komitet ds. Operacji Otwartego Rynku zdecydował się na podniesienie stóp o 25 pb. Było to w marcu 2022 roku, a decyzja nie była zaskoczeniem dla rynku. Już wtedy przewodniczący FED Jerome Powell zapowiedział, że w kolejnych miesiącach można spodziewać się kolejnych podwyżek stóp procentowych. Poziom inflacji w Stanach wynosił już prawie 8 proc., gdy zdecydowano się na taki ruch.

Stopy procentowe - kredyty

Wydaje się, że na podwyżce stóp procentowych najbardziej ucierpieli kredytobiorcy. Gwałtownie wzrosły raty kredytów, co boleśnie odczuli m.in. ci, borykający się ze spłatą kredytów hipotecznych ze zmiennym oprocentowaniem. Wraz ze wzrostem podwyżek stóp procentowych rośnie także stawka WIBOR, ponieważ na raty składają się dwa elementy - marża banku oraz właśnie Warsaw Interbank Offered Rate, czyli średnia wielkości oprocentowania podawanych przez największe banki działające w Polsce. Co gorsze, w najbliższym czasie kwoty te mogą ponownie wzrosnąć.

Wielu kredytobiorców zwróciło się do rządu z apelem o pomoc w problematycznej sytuacji. Jednym z rozwiązań proponowanych przez władze jest wprowadzenie wakacji kredytowych, czyli odroczenie spłaty na jakiś czas. Okres obowiązywania ma obejmować dwa miesiące w każdym z ostatnich dwóch kwartałów roku 2022 oraz jeden miesiąc w każdym kwartale roku 2023.

Realne stopy procentowe a nominalne stopy procentowe

Większość z nas, często z własnego doświadczenia, wie jak funkcjonują raty kredytu. Równie wielu obecnie spłacających kredyt wie, że prawdopodobieństwo ich wzrostu w najbliższych tygodniach jest spore i należy się spodziewać kolejnych podwyżek. Warto jednak rozróżnić dwa pojęcia - nominalnej i realnej stopy procentowej.

W przypadku tej pierwszej mamy do czynienia z konkretną stawką, po której spłacony zostanie kredyt. Z kolei realna stopa procentowa uwzględnia także siłę nabywczą pieniądza - ile dóbr jesteśmy w stanie nabyć za tę sumę i jak wpływa na to inflacja. Krótko mówiąc, nawet jeśli co miesiąc spłacamy dane dobro po tej samej stawce, powiedzmy, 1000 złotych, to w przypadku wysokiej inflacji z każdym miesiącem suma ta - choć teoretycznie niezmienna - jest dla naszego portfela coraz większym obciążeniem.

Czy stopy procentowe będą nadal rosnąć? O możliwych decyzjach NBP

Wiele wskazuje na to, że w najbliższych miesiącach nadal możemy spodziewać się dalszych podwyżek stóp procentowych w Polsce. Takie deklaracje składał sam prezes NBP, gdy odwiedził Światowe Forum Ekonomiczne w Davos. Dopiero, gdy RPP osiągnie pewność, że sytuacja jest stabilna seria podwyżek zostanie zakończona. Szczyt inflacji przewidywany jest w miesiącach letnich, choć niektórzy eksperci uważają, że jest to zbyt optymistyczny scenariusz.

Dziś każdy Polak to baczny obserwator finansowy - tego wymaga zmienna sytuacja na rynku. 

Odwiedź TMS Nonstop, aby śledzić bieżące wydarzenia gospodarcze i newsy z giełdy.